„Choć zawód przewodnika ma się dobrze, to trudno każdemu turyście zapewnić indywidualne oprowadzanie. Chyba, że ma się odpowiedni sprzęt.”
Andrzej Jarczewski
Audioprzewodniki zwane również audioguidami wykorzystywane są najczęściej w muzeach, gdzie służą indywidualnym zwiedzającym, lub w gminach (choć znacznie rzadziej) czy miastach, gdzie pomagają w zwiedzaniu miasta czy jakiegoś terenu. Z tego typu sprzętu korzystają również organizatorzy turystyki, którzy wykorzystują go podczas nietypowych imprez, np. rejsu statkiem.
Zawartość audioprzewodnika – co powinno być w środku?
Audioprzewodnik to nagrany w formie krótkich audycji przewodnik, udostępniany wraz z nośnikiem, którym jest specjalnie do tego przeznaczony sprzęt. Z takiego urządzenia korzysta jedna osoba, nie zaś grupa. Ważne, że audycje można nagrywać w więcej niż jednym języku, co umożliwia korzystanie ze sprzętu różnojęzycznym turystom, którzy po prostu mogą wybrać opcję językową dla nich dogodną. Czasami audioprzewodnik bywa wzbogacony o slajdy lub filmy, choć generalne założenie jest takie, aby zwiedzający oglądał to, co go otacza, słuchając opowiadania przewodnika.
Coraz popularniejsze jest nagrywanie atrakcyjnych audycji. Historia nie jest w nich opowiedziana w sposób encyklopedyczny czy nieprzystępny dla przeciętnego odbiorcy, ale jest krótką (maks. 2-2,5 min.) opowieścią skupiającą uwagę, budującą napięcie lub humorystyczną (na ile pozwala na to temat i historia miejsca). Bywa, że po mieście oprowadzają turystę historyczne postaci – prawdziwe lub fikcyjne. Dobrym przykładem jest jeden z najstarszych i największych audioprzewodników miejskich w Polsce – Audio Guide Gdańsk. Nikt przecież nie chce zanudzić swojego gościa. Dlatego chcąc opowiedzieć więcej lub wejść w szczegóły tematu, warto podzielić go na więcej krótkich opowieści i np. zareklamować je w pierwszej ogólnej audycji, zamiast oczekiwać, że ktoś odsłucha 15-minutową audycję – kompendium wiedzy.
Mówiąc prościej – przeciętny człowiek, zwłaszcza na wakacjach lub po prostu w czasie wolnym, i tak nie zapamięta dat, nazwisk i innych szczegółów z gatunku tych, których musieliśmy uczyć się na lekcjach w szkole i nie bardzo przypadły nam do gustu. Zapamięta zaś na pewno emocje, które możemy mu spróbować przekazać poprzez dobrze napisaną historię. Do tych emocji można spróbować „przylepić” trochę wiedzy, którą w ten sposób da się o wiele łatwiej przyswoić. W nagrodę nasz zadowolony gość przekaże swoje emocje dalej i wieść o naszym miejscu i ciekawym audioprzewodniku pójdzie w świat.
Dobrą praktyką jest tworzenie osobnych audioprzewodników (oddzielnych ścieżek zwiedzania) dla dzieci, dla studentów lub dla osób szczególnie zainteresowanych jakimś aspektem tematu, różnicując tym samym przekaz ze względu na wiek i zainteresowania zwiedzającego. Świetnym przykładem jest tutaj audioprzewodnik w Muzeum Gdyni, gdzie zrealizowano osobne ścieżki dla różnych grup zwiedzających, w tym dzieci.
Ile to kosztuje i jak zorganizować?
Audioguide to złożone projekty, za każdym razem skrojone na miarę według indywidualnych potrzeb. Nie sposób stworzyć sztywnego cennika, a zaczynanie od wyceny sprzętu (którego też jest wiele modeli i technologii pracy) jest najczęstszym błędem.
Audioprzewodnik to historia, a nie sprzęt. Sprzęt przychodzi na koniec. Dlatego chcąc wprowadzić w swojej placówce czy mieście takie rozwiązanie, trzeba zacząć od planu. Spisać historię, przechodząc od ogółu do szczegółu, zastanowić się, co, komu i jak chce się opowiedzieć. A na pewno nie warto próbować opowiedzieć wszystkiego. W końcu trzeba stworzyć scenariusze audycji i skorzystać z usług specjalistów od ich produkcji. Na koniec wybrać sposób, w jaki historia zostanie przekazana zwiedzającym. Może to być zakup sprzętu, aplikacja lub po prostu zamieszczenie audycji na stronie WWW w formie pliku do pobrania lub odtwarzania strumieniowego. Czasem też można sprzedawać audioprzewodnik razem z nośnikiem – płytą CD, pendrivem lub specjalnym tanim odtwarzaczem mp3.
Reklama dźwignią zwiedzania
Nikt nie wysłucha nawet najwspanialszych opowieści, jeśli nie będzie wiedział, że ma taką możliwość. Bardzo często konstruując budżet projektu audioguide, zapomina się o kosztach reklamy i promocji audioprzewodnika. Jeśli system mamy po polsku i po angielsku, to i kampania reklamowa powinna być i po polsku, i po angielsku. I wcale nie będą to identyczne kampanie.
Zlecając produkcję audycji firmie, koniecznie trzeba dowiedzieć się, kto tłumaczy i weryfikuje teksty scenariuszy audycji. Tekst powinien być zweryfikowany przez tłumacza, dla którego język obcy jest językiem ojczystym, czyli native speakera.
Warto też postawić na najlepszych, zawodowych lektorów. Nawet najwspanialsza i najciekawsza historia czytana przez amatora i nagrana w „domowym” studiu zostanie wyłączona w połowie. Trzeba więc wybierając firmę do realizacji projektu, sprawdzić jej referencje i przykłady produkcji.
Tak samo jak tłumacz weryfikator, również lektor powinien być native speakerem. Nawet najlepiej władający językiem obcym Polak i tak zostanie rozpoznany i może zabrzmieć niewiarygodnie. Lektorzy i aktorzy obcokrajowcy wcale nie muszą być dużo drożsi od Polaków. Kolejną niezwykle ważną kwestią związaną z audycjami w językach obcych jest ich odpowiednia lokalizacja kulturowa. Historie opowiadane cudzoziemcom nie zawsze muszą, a czasem wręcz nie powinny być identyczne z polskimi. Nie wszyscy na świecie śmieją się z tego samego, dobry tłumacz nie przetłumaczy dosłownie dowcipu.
Kilka porad i wskazówek
- Zacznij od ogólnego planu, wyznaczenia celów, grup odbiorców (gości, zwiedzających).
- Przechodź od ogółu do szczegółu.
- Konsultuj się ze specjalistami. Chyba że jesteś specjalistą od wszystkiego.
- Napisz ogólny scenariusz audycji i po trochu dostosowuj go do formatu audioprzewodnika.
- Nie bój się narracji osobowej (bohater opowiadający historię), humoru, dialogów, budowania napięcia. Wszystko to może sprawić, że twoja historia będzie lepiej zapamiętana.
- Pamiętaj, że twój gość jest na wakacjach lub ma wolne. Uszanuj to.
- Stwórz audycje dla dzieci – niech nie nudzą się, kiedy ich rodzice zwiedzają.
- Pomyśl o audycjach dla osób niewidomych i niedowidzących – stwórz audiodeksrypcję twojego miejsca.
- Zareklamuj swój projekt!
- Współpracuj – z organizacjami turystycznymi, z pasjonatami, stowarzyszeniami, innymi firmami (cross-selling).
- Zamieść próbki audycji na swojej stronie internetowej.
